Geçtiğimiz günlerde ilki yapılan yüz naklinde sanatın rolünü Prof. Dr. Ahmet Karacalar ile filmler ve hobisi olan heykeltıraşlık ile birlikte ele aldık. Sanatın sağlık üzerine etkisini bundan sonra her ay farklı şekillerde işleyeceğiz.
Son günlerde gündemde olan yüz nakli ile ilgili yapılan çalışmalar umut vaat ediyor. İlk yüz nakli geçtiğimiz günlerde yapıldı. Peki bu konuyla ilgili çekilen filmler ilham kaynağı mı yoksa gerçekten çok mu uzak. Plastik ve Rekonstrüktif cerrah ve heykeltraş Prof. Dr. Ahmet Karacalar ile bu zamana kadar çekilmiş filmleri yorumlayarak sineterapi üzerinde durduk ve hobisi olan heykeltıraşlığın mesleğine etkilerini konuştuk.
Filmler Yüz Naklinde Yol Gösterici
2011 yapımı olan “İçinde Yaşadığım Deri (La Piel que Habito)” filmi, psikolojik gerilim türündeki yapım, kaynağını Fransız polisiye yazarı Thierry Jonquet’in 2005 yılında yayınlanan “Tarantula” adlı romanından alıyor. Dr. Robert Ledgard (Antonio Banderas) işinde başarılı bir estetik cerrah, karısı bir kazadan vücudunda çok ağır yanıklarla kurtulur. Eşinin derisini tedavi etmeye çalışırken, kadın yanık deri görüntüsüne dayanamayarak intihar eder, küçük yaştaki kızları bu olaya şahit olur. Dr. Ledgard kendisini malikanesine kapatarak kurduğu laboratuvarında 10 yılı aşkın süre çalışarak her türlü darbeye karşı dayanıklı bir deri üretmeyi başarır. Bunu da intikam alacağı deneği üzerinde yüz nakli yaparak gerçekleştirir.
Yıllar önde yüz nakli sadece hayal iken çekilen “Yüz Yüze (Face/Off )”filminde, FBI ajanı Saen Archer sekiz yıldır peşinde olduğu ayrıca bir terör olayında çocuğunu öldüren zeki bir suçlu ve paralı terörist Castor Troy’un Los Angles’a yerleştirdiği biyolojik bir silahı aramaktadır. Troy’un öldüğünün duyulması üzerine bir estetik ameliyatın yardımıyla onun yerine geçerek terör örgütünün içine sızar. Ancak Troy ölmemiş sadece komaya girmiştir. Komadan çıkınca o da aynı yöntemle Archer’ın yerine geçer. Archer teröristlerle uğraşırken Troy Archer’ın aile ve iş hayatını mahvetmektedir.
Plastik ve Rekonstrüktif cerrah ve heykeltraş Prof. Dr. Ahmet Karacalar, Sağlık Dergisi Yazı İşleri Müdürü Esra Öz’ün sorularını yanıtladı.
Yüz nakli ile ilgili filmler gerçeği yansıtıyor mu?
“İçinde Yaşadığım Deri (La Piel que Habito)” filminde bazı sahneler gerçekçi. Ancak “Yüz Yüze (Face/Off )”filmi tamamen bilim kurgu. İçinde yaşadığım deri filmindeki sentetik deri elde etme işlemlerinin benzerleri günümüzde yapılıyor ve yara bakımı başta olmak üzere kullanılıyor. Face off filmindeki yüzün olduğu gibi nakledilip normal hareketi sonra aynı işlemin tekrarı şu an için tamamen bilim kurgu.
Bu filmlerde söz konusu olan başka insanın kimliğine bürünme mümkün mü?
Teorik olarak mümkün. Ancak nakledilen yüz şu anda yaşayan bir maske aşamasında olduğu için günümüz için bu geçerli değil. Küçük değişikliklere bile alışmak zorken bütün yüzün değişimine alışmak hiç mümkün de olmayabilir. Sürekli bir yabancılık hissi yaşanması olağandır.
Yüz naklinde son durum nedir?
Kısmi yüz nakli ile başlayan süreç kompozit dediğimiz kemik gibi ek dokular içeren ve tam yüz nakli şeklinde ilerliyor. Şu ana kadar olan nakillerde mikrocerrahide bilinen teknikler uygulandı. Bir başka deyişle bilinen atardamar ve toplardamar dikme teknikleri. Ek olarak sinir dikme teknikleri. Ancak çok kritik bir aşamaya geçildi. İlk olgu ile bilim kurgu gerçek oldu. Şimdi ise yüz kayıplarında son çare olarak tedavi protokollerine girmeye başladı.
Yüz naklinde beklenenlere karşılık tıbbın yapacakları nelerdir?
Doku reddini önleyecek ve yan etkisi olmayan tedavilerin geliştirilmesi en önemli yardım olur. Bilinen immun sistemi baskılayıcı ilaçların böbrek hasarı, karaciğer hasarı, ülser ya da tümör gibi yan etkileri var. Bu tür yan etkileri düşük olan yeni ilaçlar ya da bilinen ilaçların düşük dozlarda farklı kombinasyonlarının geliştirilmesi yüz naklinin önünü daha da açacaktır.
Yüz naklinde nelere dikkat edilmelidir?
Yüz nakline uygun aday sayısı son derece sınırlıdır. Operasyon olarak benzeyen doku transferlerini yıllardır yapıyoruz. Yüzünde yanık, kaza ya da kansere bağlı kayıplarda oldukça etkili yöntemler. Bu tür kısmi bölgesel doku kayıplarında yüz nakli uygun bir seçenek değil.
Kısaca kendinizi tanıtır mısınız?
Estetik cerrahi profesörüyüm. Bilimsel bakış açısını kazanmak için kariyer yaptım. Estetik cerrahinin sanatsal olması gerektiğine inandığım için heykel eğitimi aldım. Psikoestetik cerrahi olduğuna inandığım için bir süre psikiyatri eğitimine de devam ettim. Estetikle ilgili dört kitabım var. Bunlardan sonuncusu olan estetik cerrahi ve külkedisi masalı adlı kitapta gerçek öykülere yer verdim.
Mesleğinizle heykeltıraşlığın etkisi nasıl oluyor?
Çift taraflı bir etki. Mesleğime de etkisi var, mesleğimin de heykel sanatına etkisi var. Anatomiyi daha iyi anlamak, ellerin hazırlanması, operasyona hazırlık, üçboyutlu modelleme mesleğime olan yararları. İnsan bedeni üzerinde sürekli operasyon yapan birisinin de heykel sanatına getireceği katkılar da açıktır.
Neden bu hobiyi seçtiniz?
Sanatsal yönümü tatmin etmek ve mesleğime katkısı olduğu için seçtim. Hobiye başlama öyküm bir bakıma klasik. İçinizde bastırmak için enerji harcadığınız bir dürtü varsa bir gün o dürtü patlayarak dışarı çıkar. Tıp Fakültesi yıllarımda bastırdığım heykel yapma dürtüsü estetik cerrahi yaparken uygun zemin buldu ve ortaya çıktı.
Yaptığınız hobi size ne hissettiriyor?
Tıpla sanatın birleştiği ayrı bir konuyu yakalamanın ve gelecekteki yansımalarının heyecanını hissediyorum. “İkonoplasti” adını verdiğim sanat, psikoloji ve antropolojinin bakış açısı ile yorumladığım bir estetik cerrahi kavramı ortaya çıktı. Bu konu ile ilgili bir kitap yazdım bir de sergi açtım. Güzel sanatlar fakültesi öğrencilerine verdiğim organik sanat ve estetik cerrahi dersi sırasında estetik cerrahi sanatla yoğruldu. Sonra ikonoplasti olarak estetik cerrahiye döndü diyebilirim.