2018 YILININ EN İYİ 7 TIBBİ KEŞFİ

2018 yılında sağlık alanında yenilikleri farklı alanlardaki seçilmiş listelerden derledim. Bu listelerde yer alan bazı seçenekleri o alandaki uzmanlardan görüş alarak zenginleştirmeye çalıştım.

Dünyaca ünlü Cleveland Clinic her yıl olduğu gibi 2018 yılında da medikal alana damgasını vuran buluşları seçti.  Bu buluşların 2019 yılında tıbbi alanda büyük ses getirmesi hedefleniyor.  12 yıllık Prix Galien USA Ödülleri için 2018’in en iyi tıbbi teknolojisine aday gösterilenler açıklandı.  Ayrıca American Certification Agency tarafından açıklanan sağlık alanındaki gelişmelerden de ilgi çekici olanları hazırladığım listeye ekledim.

İşte ilgi çekici olmasına göre ilk 7’ye giren buluşlar şöyle sıralanıyor.

1. 3D Yazıcı ile Hastaya Özgü Ürünler
3D yazıcı teknolojisini kullanarak, tıbbi cihazlar artık bir hastaya özel olarak üretilebilecek.  Hastaya özgü boyutlardan modellenen cihazlar, belirli tıbbi gereksinimleri karşılayan hastalarda vücut tarafından daha fazla kabul görmeyi sağlayacak.  3D yazıcı ile sağlanan çok yönlülük, hastalara en gelişmiş bakımı sunarken aynı zamanda komplikasyon riskini en aza indirebilecek. Bu alanda en önemli çalışmalar, vücut dışı protezler, kafatası implantları ve ortopedik implantlar, ayrıca hava yolunu daraltan hastalıklar için özelleştirilmiş hava yolu stentlerini kapsıyor. Teknoloji ayrıca cerrahi planlamada yardımcı oluyor. 

Silikon Vadisi’nde Auris Health firmasında cerrahi robotlar için algoritmalar geliştiren Dr. Elif Ayvalı, “2016 yılı itibariyle Food and Drug Administration (Amerika’daki Sağlık Bakanlığı), medikal cihaz ve implantların üretiminde 3D yazıcı kullanan ürünlerin başvurularını değerlendirmeye başladı” dedi. 

3D yazıcı alanındaki gelişmelere dair Ayvalı şu değerlendirmede bulundu: “Cerrahların ameliyat öncesinde detaylı planlama ve pratik yapabilmeleri için hastaya özgü anatomik modellerin 3D yazıcı teknolojisi ile modelinin oluşturulması yaygınlaştı. Zor ameliyatlar öncesi cerrahlar farklı cerrahi teknikleri kolayca test edip, hastaya özgü plan yapabiliyorlar.  Aynı şekilde çene ve diz ameliyatlarında kullanılan hastaya özgü destek malzemeleri yaygın olarak 3D yazıcı ile elde ediliyor artık.”
2. Yapay zekânın sağlık sektöründe ortaya çıkışı
İnsanlığıngeleceği için bir tehdit olarak düşünenler olsa da yapay zeka (AI) günlük yaşamın bir parçası haline geldi. Sağlık hizmetlerinde, AI karar destek, görüntü analizi ve hasta tirajındaki uygulamalarıyla sistemi destekliyor. Yapay zeka, hekimlerin hastaların tıbbi görüntülerini kolayca incelemelerine ve daha iyi karar vermelerine yardımcı olurken, hekimlerin yaşadığı yorgunluğu da azaltıyor.

Örneğin, bu algoritmalar tıbbi görüntülerdeki sorunlu bölgelere dikkat çekip, tarama sürecine yardımcı olabiliyorlar. Ayrıca, hasta güvenliği açısından klinikler arası farklılıkları azaltıp, ayni testlerin tekrarlanmasını engelleyebilmeye yardımcı olabiliyorlar. AI, hekimlerin elektronik kayıt  sistemi içindeki çok sayıdaki veriyi hızlı bir şekilde yorumlayabilmesine yardımcı oluyor.

Dr. Elif Ayvalı
Bu sene yapay zeka alanındaki gelişmelerin yarattığı dalganın tıp alanındaki gelişmelere de yansıdığını dile getiren Dr. Elif Ayvalı, “Bu sene yapay zeka uygulamaları daha çok radyoloji, cerrahi proseslerin optimizasyonu ve hasta durumunun gözlemlenmesi konularına odaklandı.  Bu teknolojilerin geliştirilmesi ve hastanelerde yerini alabilmesi için ilk adım var olan verilerin dijitalleştirilmesi ve yeni verilerin toplanması. Bu yüzden, firmalar ve araştırma hastaneleri arasında ortaklık anlaşmaları imzalanmaya başladı. Cleveland Klinik ve Watson isimli yapay zeka programını geliştiren IBM arasındaki ortaklık buna bir örnek. Hastaların verilerini kaydeden ve ameliyathaneyi gözlemleyen sistemler hastanelere yerleştirilmeye başlanıyor” diye konuştu.
3 . Tıp Eğitimi için Sanal ve Karma Gerçeklik
Sanal ve karmagerçeklik, simüle edilmiş ve karma ortamları oluşturmak için bilgisayar teknolojisinin kullanımını içerir. Sanal gerçeklik ve karma gerçeklik, popüler bilgisayar oyunlarında, geleceğe yönelik efektlerle kitleleri büyülüyorlar. Ancak VR / MR teknolojisinin uygulama alanları oyunlarla kısıtlı değil. Son zamanlarda bu gerçeklik sistemleri becerilerini geliştirmek isteyen sağlık profesyonellerinin ilgisini çekti.  Artık geleneksel hale gelen simülasyon tıp eğitimini, popüler olan VR / MR programlarıyla geliştirilmesi hedefleniyor.   

Sanal gerçeklik robotik cerrahilerin simülasyonunda ve genel cerrahi eğitiminde   kullanılmaya başlandığını belirten Dr. Elif Ayvalı, şunları söyledi: “Sanal gerçeklik eğitimi, özellikle 2018 yılında Cleveland Klinik’in önderliğinde kurulmaya başlanan 515 milyon dolarlık sağlık eğitimi kampüsünde tıp öğrencilerinin eğitiminde kullanılacak. Bu sene diğer büyük gelişmelerden biri de Amerika’da Sağlık Bakanlığı’nın Microsoft Hololens’in cerrahi operasyonlarda arttırılmış gerçeklik (AR) için kullanılmasına onay vermesi oldu.  Cerrahlar ameliyat bölgesinin hologramını 3 boyutlu olarak görebilecekler. Ameliyat öncesi verilere erişebilmek için ayrı bir ekrana bakmaları gerekmeyecek. Bu uygulamanın ilk örneklerinin omurilik ameliyatlarında olması bekleniyor.”

4. Robotik Cerrahide İnovasyon
Bugün yapılan çoğu ameliyat, bilimin el verdiği en kısa sürede ve en az hasarla yapılabiliyor. Cerrahi alanda bu adaptasyon kısmen cerrahin robotlarla bütünleşmesi ile ortaya çıktı. Ameliyathanedeki robotlar cerrahlara aşırı hassasiyet için rehberlik ediyor. Günümüzde robotlar, cerrahi alanda omurgadan endovasküler işlemlere kadar her yerde kullanılıyor. Minimal hasarlı robotik cerrahi, hastaların konforu açısından büyük destek sağlıyor. Hastaların, kısa zamanda iyileşmesine yardımcı olurken, ameliyat sonrası daha az ağrı duymaları da bu yöntemin faydalarından sadece birkaçı olarak sıralanıyor.     

Cerrahi robotların ameliyatın dokulara zarar vermeden hassas bir şekilde yapılabilmesine imkan tanıdığını söyleyen Dr. Elif Ayvalı,  “Ayrıca elle kontrol edilen enstrümanların erişemediği yerlere erişilebilmesini sağlıyor. Artık robotları ameliyathanelerde görmeye şaşırmamalıyız.  Cerrahi robot üreten firmaların ve robotikleştirilen cerrahi operasyonların sayısında her gecen yıl daha da artış olacak. Yapay zeka ve sanal gerçeklik konusundaki gelişmeler, robotik cerrahide yeni bir dalga yaratmaya başladı. Robotik sistemler cerrahın farkındalığını arttıran, karar vermesine yardımcı olan zeki asistanlara dönüşecekler” şeklinde konuştu.

5. Kişisel Robotlar
Bu yıl kişiselsağlık robotları, romatoid artrit, kalp yetmezliği ve  geç evre böbrek hastalığı gibi kronik hastalıkları yönetmelerine yardımcı olmak için hastaların evlerine kullanılmaya başladı. Bu robotlar, ilaç kullanımının izlenmesini, hastaların doktor sırasını takip etmeleri için motive ediyor ve gerektiğinde doktor veya eczacılarla bağlantı kurmasını sağlıyor. 

Dr. Çetin Meriçli


Carnegie Mellon Üniversitesi’nden Dr. Çetin Meriçli, şu yorumda bulundu: “Bu robotlar ayrıca yalnız yaşayan yaşlı insanları sohbet etmeye yönlendirerek ve çeşitli aktiviteler örneğin çok eski şarkıları birlikte söylemek gibi özellikle demans hastalarının zihinsel egzersiz yapmalarını sağlıyor. Bu kişilerin yalnızlık nedeni ile ruh hallerinin olumsuz etkilenmesini engellemeyi hedefliyor. Kişisel robotlar, özellikle otizimli çocukların eğitimlerinde de bir iletişim aracı olarak kullanılıyor.”

6. Sürekli Glikoz İzleme Sistemi
Sürekliglikoz izleme sistemi diyabet hastalarında şeker ölçüm cihazlarını artık rafa kaldırıyor. Parmak ucundan bir damla kanla, kan şekerini ölçen ölçüm çubukları ve cihazları yerini artık sürekli glikoz ölçüm sistemlerine bırakıyor. Bu cihazlar genellikle hastanın üst koluna ya da karın kısmına hasta tarafından yerleştiriliyor. Hastalar, her 10 -14 günde bir demir para büyüklüğündeki cihazı değiştirerek parmak ucundan kan şekerine bakmaya gerek kalmadan, kan şekerlerini kontrol edebiliyorlar. Aynı zamanda değerleri hasta sevdikleriyle ya da doktoruyla da paylaşabiliyor. Sonuçlar ayrıntılı olarak analiz edilebiliyor. Bu sistemlerin bir diğer avantajı da bu sistemlerde hasta akıllı telefon ya da saatinden kan şekeri seviyesini sürekli takip edebiliyor. Kan şekerinin artması ya da azalmasında hastaya uyarı yapabiliyor. Ayrıca cilt altına yerleştirilebilen 6 aya kadar kan şekerini ölçen glikoz sensör sistemleri de kullanıma girdi.  

Dr. Halis Kaan Aktürk
Colorado Üniversitesi Barbara Davis Diyabet ve Diyabet Araştırmaları Merkezinden Dr. Halis Kaan Aktürk, bu yeni teknoloji ile ilgili şunları söyledi: “Sürekli glikoz izleme sistemleri Amerika’da artık çok yaygın şekilde kullanılıyor. Özellikle tip 1 diyabette akıllı insülin pompaları, yapay pankreas ile birlikte kullanılabileceği gibi insülin enjeksiyonu kullanan hastalarda da sonuç alınabiliyor. Bu sürekli glikoz izleme sistemlerinin yaygın kullanılmasıyla birlikte hastalar, kan şekerlerine akıllı telefonlarından ve saatlerinden ulaşabiliyor. Bu bilgiler periyodik olarak doktorları tarafından kontrol ediliyor. Bu sayede hastalar artık kan şekerinin birden düşmesi ya da artması gibi çok ciddi problemlerden korunuyorlar. Özellikle tip 1 diyabet hastaları ömür boyu insülin kullanmak zorunda oldukları için, kan şekerinin düzenli olarak takip edilmesi hayati bir önem taşıyor. Ayrıca insülin kullanan tip 2 diyabet hastalarında da bu cihazlar kullanılabilir.”

7- Hastaneye Gitmeden Önce İnme Tanısı için Vizör
İskemik inmelerden daha az görülmesine rağmen, kanın beyindeki yırtılmış bir kan damarından kaçmasına bağlı (hemorajik) inmeler, inme ölümlerinin yaklaşık yüzde 40’ından sorumludur. Kontrolsüz kanama, beynin şişmesine ve hasar görmesine neden olabileceğinden, etkili tedavi için hızlı tanı hayati önem taşır. Tanıyı hızlandırmak için sağlık çalışanları, beyindeki kanamayı tespit edebilen kanama tarama siperi gibi yeni ve gelişmiş teknolojiler kullanıyor. Hastaneye gitmeden önce etkin bir tanı aracı olan hemoraji taraması, tanı ve tedavi için önemli ölçüde zamanı kazandırıyor.