Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri’nin 2005 yılında JCI Akreditasyon sürecine girmesi ve akreditasyonu önemsemesinin temelinde, sunduğu hizmet kalitesini iyileştirme çabası yatıyor. Akredite hastanelerin çok çeşitli alanlarda önemli iyileşme ve gelişme gösterdiği bilinen bir gerçek. Bunlar liderlik, tıbbi kayıt yönetimi ve bilgi güvenliğinin sağlanması, enfeksiyon kontrolü, ilaç hatalarında azalma, personel eğitimi ve mesleki yetkilendirme, performans izleme ve kalite iyileştirme olduğunu dile getiren Hacettepe Üniversitesi Kalite Koordinatörü D. Dilara Erdem şu bilgileri verdi: “Akreditasyon, hastanelere sağlık hizmetinin sunumunda işleyişle ilgili temel bir çerçeve sunar. Sağlık kuruluşlarının doğru adımları atmasına özendirir, bu sayede sağlık hizmeti alanların zarar görme olasılığını azaltır, iyi sonuç olasılığını arttırır. Bütün bunlar sağlık hizmeti sunumunda temel hedef olan hasta güvenliği ve hasta bakımında önemli iyileşmelere yol açar.
“ABD Verilerine Göre Tıbbi Hatalara Bağlı Ölümler Yılda 50 Bin–100 Bin Arasında”
Hasta Güvenliği Hedefleri’nin çıkış noktası tıp alanında da tıpkı diğer alanlarda olduğu gibi insanın hata yapabileceğini, sağlık personelinin hatalara bağışık olmadığının kabul edilerek hatalardan kaynaklanan olumsuz sonuçların önüne geçilmesidir. ABD verilerine göre tıbbi hatalara bağlı ölümler yılda 50 bin–100 bin arasında. Bu sayı, bir yılda meydana gelen araba kazaları ya da meme kanseri, AIDS gibi hastalıklara bağlı ölümlerden daha fazladır.
Hastanelerde Kimlik Doğrulamada Hatalara Yer Vermeyin
JCI’ın 2011 Uluslararası Hasta Güvenliği 6 temel hedeften oluşur. Bunlardan ilki kimlik doğrulamadır. Akreditasyon standardına göre kimlik doğrulamada en az iki kriter kullanılmalı. Hacettepe Üniversitesi Hastanelerinde kimlik doğrulamada kullandığımız kriterler hastanın ad-soyadı ve dosya numarasıdır. Hastalarla ilgili her türlü prosedür öncesi mesela, ilaç uygulaması, kan ya da kan ürünlerinin verilmesi gibi uygulamalarda kimlik doğrulama yapılır. Bunun için hastanın ad-soyadı ve dosya numarası kullanılır. İsim benzerliğinden kaynaklanabilecek hataları önlemek amacıyla bu kriterlere anne adı da eklendi.
“1 Miligramın Bir Virgül Sıfır (1,0) Biçiminde Yazılması Halinde Doz 10 Miligram Algılanabilir”
Hasta güvenliği hedeflerinden ikincisi iletişimin etkin ve doğru yürütülmesidir. Elektronik, sözlü ya da yazılı iletişim şekilleri arasında hataya en açık olan sözlü iletişim, sözlü istemlerdir. Hastanelerimizde bu nedenle sözlü istemler yalnız acil durumlarda kullanılıyor. Sözlü iletişimde hata oluşması olasılığını azaltmak için uygulanması gereken prosedür üç adımdan oluşur. İlk adımda sözlü istem, istemi alan kişi tarafından mutlaka yazıyla kaydedilir. Bundan sonra, istemi alan, istemi geri okuyarak istemi veren kişiye doğrulatmalıdır. Son olarak sözlü istemler, istemi veren tarafından en kısa zamanda paraflanarak teyit edilmelidir. Kurumumuzda bu son adım, ilaç yönetim sistemimiz gerekliliği sebebiyle hekimin yazılı order vermesi ile tamamlanır. İlk iki adım karşılıklı konuşmada yanlış anlamaya dayanan hataların büyük ölçüde önüne geçer. Son adım ise hata yapıldığı takdirde bunun en kısa zamanda fark edilerek hatanın olumsuz sonuçlarının önlenmesi ya da düzeltilmesine yardımcı olur. Etkin iletişimin önemli unsurlarından birisi de kısaltma kullanımında yanlış anlamaların önlenmesi. Yoğun iş yükü altında çalışırken aceleyle ve iyi düşünülmeden kullanılan kısaltmalar sağlık personeli arasında yanlış anlaşmalara ve bunun sonucu olarak yanlış tanı ve yanlış tedavi uygulamalarına yol açabiliyor. Bu tür hataların önlenmesi için hastanelerde kullanılan kısaltmaların tanımlanarak tüm personel tarafından ulaşılabilir hale getirilmesi, ayrıca yanlış anlamaya yol açma olasılığı yüksek kısaltmalardan da kurum genelinde kaçınılması gerekiyor. Sağlık kurumları özellikle yanlış anlama ve hata payının artmasına yol açan, bu nedenle kullanılmaması gereken kısaltmalara ilişkin çalışanlarına eğitim vermeli ve bu konuyla ilgili hazırlanmış bir dokümanı da erişimi kolay bir şekilde çalışanların bilgisine sunmalı. Örneğin 1 miligramın bir virgül sıfır (1,0) biçiminde yazılması halinde doz 10 miligram olarak algılanabilir, bu nedenle doz miktarı tam olarak yazılmalı.
“Konsantre Elektrolitler Eczanede Saklanmalı”
Kurum tarafından, kurumun kendi verilerine dayandırarak belirlediği tüm yüksek riskli ilaçların yönetimine ilişkin bir sürecin geliştirilmeli. Özellikle potasyum klorür, potasyum fosfat gibi konsantre elektrolit çözeltilerinin hasta bakım alanlarında, kolay erişilebilir biçimde bulundurulmamalı. Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri’nde “İlaç Yönetim Prosedürü” gereğince konsantre elektrolitlerin eczanede yetkin kişiler tarafından, güvenli ortamlarda hazırlanması ve ihtiyaç halinde servislere ulaştırılmasına yönelik bir sistem bulunuyor.
“ABD’de 7 Bin 391 Vahim Olayın 973’ü Yanlış Cerrahi”
ABD’de 1995–2010 arasındaki sürede bildirilen vahim olaylar incelendiğinde bunların sayısının 7 bin 391’i bulduğunu ve 973’ünün yanlış taraf cerrahisi olduğu saptandı. Bu sebeple JCI Akreditasyon standartlarında Hasta Güvenliği Hedeflerinden doğru hastaya, doğru taraftan, doğru uygulama ile girişim yapılması şeklinde yer alıyor. Bu prosedür cerrahi girişimden önce onam ve değerlendirme formlarının doldurulması, ameliyat edilecek bölgenin sabit bir kalemle işaretlenmesiyle başlar. Cerrahiden hemen önce ameliyathanede hasta uyutulmadan önce hastayla birlikte yürütülecek kritik mola (Time-Out) süreci ile tamamlanır.
Hastane Enfeksiyonunda En Önemli Silahımız “El Hijyeni”
Hastane ilişkili enfeksiyonların azaltılması için, Hacettepe’de Enfeksiyon Kontrol Komitesi tarafından toplanan veriler düzenli olarak analiz edilerek, hem koordinatörlüğümüze, hem de ilgili birimlere gönderilerek sonuçlar paylaşılıyor. Artık tüm sağlık çalışanlarının da bildiği şekilde hastane enfeksiyonlarının hızını kesmede en önemli silahımız el hijyeninin sağlanması oldu. Bu sebeple hastanelerimizde temas öncesi ve temas sonrası el hijyenine personelin uyumu, izlenen kriterler arasında yer alıyor.
Kurumumuzda düşmeleri önlemek amacıyla düşme değerlendirmesi ile düşme riski belirlenmekte, hasta ve ailelerine düşme riskini azaltacak önlemler konusunda eğitim veriliyor. Özellikle hemşirelerin oryantasyon, hizmet içi eğitimlerinde ve yılda bir defa tüm personele yönelik şekilde yapılan Hasta Güvenliği hatırlatma eğitimlerinde bu konuya ilişkin yıllık veriler, yapılan analizler, alınan önlemler çalışanlarla paylaşılıyor.
Geçtiğimiz yıl düzenli olarak yayınlamaya başladığımız kurum içi iletişim bültenimiz BİZ BİZE’de de her sayıda farklı bir hasta güvenliği hedefi konusunda hatırlatmalar yapıyor, kurum içindeki duruma ilişkin bilgiler veriyoruz.”