SAĞLIK HABERCİLİĞİNE YÖN VERENLER
Giderek daha fazla sayıda doktorun sayfa yaptığını kaydeden Hürriyet Gazetesi Sağlık Editörü Mesude Erşan, “Hastanelere yazılar hazırlatılıyor. Gazeteler kendi yarattıkları yazar-doktorlara, kendileri tapmaya başlıyor. Haber servisleri giderek daralıyor. Bu da uzmanlaşmayı zorlaştırıyor” diye konuştu.
Sağlık haberciliğinde uzmanlaşmanın çok önemli olduğu tartışmasız bir gerçek. Bu alanda çalışan muhabirlerin uzmanlaşmaları için alan muhabirlerine gerekli önem ve kontenjan verilmeli. Sağlık haberleri yerine doktorlar ya da hastaneler tarafından köşe hazırlanarak yapılmamalı. Sağlık haberciliğinin 1980’li yıllarda başladığını belirten Hürriyet Gazetesi Sağlık Editörü Mesude Erşan, konu ile ilgili şunları söyledi: “Bir dönem hemen her gazetenin sadece sağlık ile uğraşan muhabirleri oldu. Sadece tek alanla ilgilenmek ciddi bir uzmanlığı beraberinde getirdi. Güzel işler yapıldı. Gazeteler kıymet verdi, kullandı. Ancak ne yazık ki sağlık muhabirlerinin sayısı giderek azalıyor. Gidenlerin yerine yenileri gelmiyor. Kurumlar yetişenleri ellerinde tutmak için nazlanıyor. Giderek daha fazla sayıda doktor sayfa yapıyor, köşe yazıyor. Hastanelere yazılar hazırlatılıyor. Gazeteler kendi yarattıkları yazar-doktorlara, kendileri tapmaya başlıyor. Haber servisleri giderek daralıyor. Bu da uzmanlaşmayı zorlaştırıyor. Buna gençlerin sağlık haberciliğine hevessizliği de eklenince branşın geleceği ile ilgili kaygı duyuyorum.
Sağlık Haber Kaynak Ağı Çok Geniş
Kuşkusuz gazeteciliğin bütün alanlarında sorumluluk büyük. Ama sağlık haberciliğinde bu durum daha da büyük. Zira sağlık insanların çok hassas olduğu bir konu. Özellikle bazı hastalıklarda kanser, MS gibi hassasiyet çok daha fazla. Abartmadan, çarpıtmadan, yanıltmadan, zamanından önce, yersiz umut yeşertmeden haberleri vermek lazım. Sağlık haberlerinin kapsamı çok geniş. Hastalıklar, tedaviler (ilaç, ameliyat vs), tıbbi teknolojideki yenilikler, sektörün tüm aktörleri (Sağlık Bakanlığı, hekim ve diğer sağlıkla ilgili örgütler, dernekler vs), mevzuattaki değişiklikler, ünlülerin sağlıkları-hastalıkları gibi birçok konu sağlık haberi alanına girer. Haber kaynak ağı da çok geniş. Hekimler, hekim örgütleri, tıp fakülteleri, tüm hastaneler, Sağlık Bakanlığı ve bağlı kurumlar, dernekler, sendikalar, gazete ilanları, gelen mailler hatta Facebook ve Twitter bile haber kaynaklarımız arasında yer alıyor.
İyi Bir Sağlık Muhabiri Anlatılanı Yorumlayacak, Değerlendirebilecek Kapasitede Olmalı
Haber kaynağının güvenilir ve doğru olması önemli. Her anlatılan sağlık haberi olmaz. Anlatılanın doğru, bilimsel dayanağı bulunan hatta kanıta dayalı olması gerekiyor. Yani bir bilgiyi bir öğretim üyesinin dahi vermesi yüzde 100 doğru olduğu anlamına gelmiyor. Burada deneyim çok önem kazanıyor. İyi bir sağlık muhabiri anlatılanı yorumlayacak, değerlendirebilecek kapasitede olmalı. Diğer önemli bir konu, doğru kaynak seçmek. Sadece “gazetede büyük yer alıyor, iddialı başlık veriyor” diye haber ya da röportaj yapılmaz. Daha az haber çıksın ama doğru çıksın… Ne yazık ki herkes gibi doktorlar, sağlık sektöründen insanlar da hata yapar. Alet olmamak lazım. Benim kendime göre bir listem var. Bir kısmı çok ünlü olan ve okunan bazı kaynaklara asla güvenmem, görüşmem ve haber yapmam. Önem verdiğim bir diğer konu, konuyu doğru insanla konuşmak. Kolesterol ilaçlarını göğüs hastalıkları uzmanları değil, kardiyologlarla konuşmak gibi…
Hangi Kaynağa En Kestirmeden Nasıl Ulaşacağını Bilmeli
Gazetecilikle ilgili standart özellikler dışında söyleyebileceğim birkaç özellik var. Klişe olacak ama bu alanı sevmek lazım. Sağlık zengin bir alan bu açıdan çok şanslıyız. Ancak sürekli yenilenen, gelişen ve dinamik bir alan olduğu için olan, biteni iyi takip etmek gerekiyor. Çok okumak şart. İlgili tüm birimlerin dergileri, web siteleri, internet üzerinden yayın yapan sağlıkla ilgili siteler gibi izlemek şart. Telefon defteri isim, telefon ve mail adresi açısından çok zengin olmalı. En azından hangi kaynağa en kestirmeden nasıl ulaşacağını bilmeli.
İyi Fotoğraf Haberin Kaderini Değiştiriyor
Sağlık muhabiri manipülasyonları fark edebilmeli, buna izin vermemeli. Kriteri, “haber değeri var” ve “kamu yararı” olmalı. İlişkileri kaynak-muhabir çizgisinde tutabilmeli, kaynaklarına borçlanmamalı. Sonuç olarak haber de bir ürün. Elbette vitrine koyacak malzemeye ihtiyaç var. Başlık dahi çıkmayan malzemeden, haber yapmak zor. Tabii ki herkesin anlayabileceği açıklık ve basitlikte yazmak önemli. Görsel malzeme en az yazı kadar önemli. İyi fotoğraf haberin kaderini değiştiriyor. Sadece fotoğrafları nedeniyle büyütülen işler var. Bunu çok önemsiyorum. Sağlık haberlerinde bazen grafik, çizim gibi de kullanmak haberin hem kolay anlaşılması hem de bakılması için ideal.
Televizyon ayrı bir alan, hiç deneyimim yok. Ancak söylediğim konuların televizyonlardaki sağlık haber ve programları için de önemli olduğunu düşünüyorum.
“İnterneti Çok Önemsiyor ve Buraya Özel Haber Yapmaya Çalışıyorum”
Sosyal medya ve internet ortamı hızı, sınırsızlığı, kolay yayılmasıyla beni heyecanlandıran bir mecra. “Neden hala girmiyorum” diye de kendime kızdığımı itiraf edeyim. Şimdilik www.hurriyet.com.tr adresindeki haberlerimle yetiniyorum. Çok önemsiyor ve buraya özel haber yapmaya çalışıyorum. Şu bir gerçek ki gelecekte çok daha fazla yaygınlaşacak ve gelişecek. Sınırsız bir alan olması nedeniyle çok iyi bir oto kontrol gerektirdiğini düşünüyorum. Konservatif medya ile benzer hatta aynı etik kaygı ve kuralları olmalı.
Bazen Okurlar Anlamak İstediklerini Anlıyor
Halkın sağlık haberlerini, okumasıyla ilgili çok ilginç deneyimlerim oldu bu konuda. Bazen haberde hayvanlar üzerinde yapılan bir araştırmadan açıkça söz edilse bile okurlar “Hangi doktor, hastane bu tedavi yapıyor” diye arıyor. Kısacası bazen okurlar anlamak istediklerini anlıyor… Bu nedenle dikkatli okunması şart. Gerek internet gerekse diğer mecralardan güvenilir yayınları izlemek en azından bir kalite garantisi verir. İnternet rahat bir mecra. Ağzı olan, satış yapmak isteyen herkes yalan-yanlış burada yer bulabiliyor. Temkinli olmakta yarar var.
Hataları Önlemenin En Pratik Yolu Uzman Sağlık Muhabirlerinin Bulunması
Sağlık konulu yayınlara ilişkin bir denetim kurmak, pratik nedenlerden dolayı kolay değil. Bu yüzden hataları önlemenin en pratik yolu uzman sağlık muhabirlerinin bulunması. Kurumlara gelen bütün sağlık haberlerini bir de onların görmesi. En azından kuşkulu olanlarla ilgili değerlendirme yapması istenebilir.
Ajitasyon Yapan Fotoğraflardan Kaçınmak Lazım
Sağlık haberlerinde konuyu iyi anlatan fotoğraflar olmalı tabii ki… Fotoğrafın gücüne inancım sonsuz… Gazete sayfalarında kanlı ameliyat fotoğrafları koymak istemeyiz. Ancak gayet güzel ameliyathane fotoğrafları çekmek mümkün. Bilerek ajitasyon yapan fotoğraflardan kaçınmak lazım.
Haberlerin altında kaynak belirtilmeli. Alıntı bir haberse mutlaka. Sonuç olarak ortada başkasının emeği var. Dünyanın her yerinde meslek etiği bunu gerektirir.”
Mesude Erşan kimdir?
İstanbul Üniversitesi Basın Yayın Yüksek Okulu mezunu. Üniversiteden sonra 1990-91’de Hürriyet Vakfı Erol Simavi Özel İletişim ve Eğitim Merkezi sınavlarını kazandı. Bir yıllık eğitimden sonra Hürriyet Gazetesi istihbarat servisine stajyer olarak başladı ve kaldı. 1995-95 arasında yeni kurulan Akşam Gazetesinde çalıştı. 1995 Kasım’ında Hürriyet’e bu kez sağlık muhabiri olarak döndü. Halen aynı görevde.